Omgaan met het weer in de bergen

Door onze foto’s lijkt het alsof we altijd met mooi weer in de bergen lopen. Dit is natuurlijk niet zo. In de bergen kan het weer snel veranderen en je soms overvallen. Wij houden bij het plannen van onze bergwandelingen altijd rekening met het weer en mogelijke veranderingen. Op die manier zorgen we ervoor dat we meestal met mooi weer lopen of goed voorbereid zijn op wat mindere omstandigheden. We leggen je graag uit waar wij op letten bij het weer in de bergen en wat jij kunt doen om zoveel mogelijk uit jouw dagen in de bergen te halen.

Weer in de bergen is anders

Het weer in de bergen gedraagt zich anders dan in Nederland. Door de bergketens zijn er andere luchtstromingen en warme of koude luchtlagen worden beter gevangen tussen bergtoppen. Dit zorgt ervoor dat weeromstandigheden sneller veranderen dan je gewend bent. Door koude of warme stromingen hoog boven de bergen wordt het weer ook minder voorspelbaar. Dit is de reden dat weerapps er in de bergen nog vaker naast zitten dan in Nederland (ja dat kan). Met als gevolg dat de dag die zo bewolkt startte eigenlijk best prima was en dat je aan het einde van de dag toch ineens een nat pak krijgt ondanks het goede weerbericht.

Voor de bergen gelden een aantal basis principes die zorgen voor wind, regen, onweer en soms zelfs onverwachte sneeuwval. Een goed overzicht daarvan kun je vinden bij het online kenniscentrum van de NKBV. Door die principes goed door te lezen snap je beter waar je op moet letten tijdens je bergwandeling. Zo wordt het ineens interessant om te kijken of de wind vanuit het dal omhoog komt of andersom. En je herkent de wolken om je heen beter zodat je in kunt schatten hoe het weer zich die dag ontwikkelt.

Het is goed om te weten dat je met veel verschillende weertypen prima kunt wandelen in de bergen. Je hebt misschien niet altijd even mooi uitzicht of leuke plaatjes, maar in de meeste gevallen kun je jouw weg gewoon veilig vervolgen. Dit is bijvoorbeeld belangrijk tijdens huttentochten waar je ook in mindere dagen voortgang wilt boeken zolang het kan. Goed voorbereid zijn op een weersverandering is daarbij belangrijker. Door te weten wat je moet doen bij weer dat zich anders gedraagt dan je voorzien had kun je ervoor zorgen dat je goedgemutst verder kan of afdaalt wanneer nodig.

Weersveranderingen en gevaren

Wij houden bij tochten altijd rekening met weer afwijkt van een gemiddelde dag. Zo kan bijvoorbeeld zonnig weer ook voor uitdagingen zorgen. Aangezien wij vaak met een hond lopen moeten we in het hooggebergte (met weinig water) letten op uitdroging en oververhitting. De omgeving kan ook beïnvloed worden door warm weer. Zo kunnen rivieren hoger worden richting het einde van de dag door smeltend water en de oversteek die je eerder nog maakte een stuk moeilijker maken. Ook is smeltende sneeuw lastiger over te steken en kan dit steenslag veroorzaken op je route.

Regen kan een makkelijke route ineens een stuk uitdagender maken door gladheid. Ook loop je zelf het risico om flink af te koelen. Een kort buitje kan daarin vaak geen kwaad, maar het kan ook voorkomen dat een wolkendek ineens over de bergkam heen komt zetten en je de rest van de tocht vergezeld. Dit komt ook vaak voor met mist. Mist kan je ook flink af koelen en is vooral gevaarlijk op een minder overzichtelijk pad. Bij dichte mist kun je snel verdwaald raken of je groep uit het oog verliezen. Het is dan ook belangrijk om dicht bij elkaar te blijven en goed het pad te blijven volgen.

Een van de bekendste weersveranderingen in de bergen is natuurlijk onweer. Onweer ontstaat vaak als vast patroon aan het einde van de middag in de bergen en duurt normaal enkele uren. Nog gevaarlijker dan deze periodieke onweer is een koufront die je ineens kan trakteren op alle bovenstaande weersveranderingen (behalve zon). Het is dan ook zaak om zo veilig mogelijk weer af te dalen. De meeste ongelukken in de bergen als gevolg van onweer ontstaan door haast. Het is lastig om altijd kalm te blijven tijdens een onweerswolk en de juiste keuzes te maken, zo hebben wij ook meegemaakt. Toch is het veiliger om je klein te maken in een open veld, op goede afstand van de rotsen (i.v.m. steenslag) en de onweer af te wachten, dan met een te hard tempo af te dalen of een volgende pas proberen te bereiken.

onze tips

Om te zorgen dat wij veilig en plezierig in de bergen wandelen en tegelijkertijd rekening houden met het weer hebben we in ieder geval de volgende tips die jij ook kunt gebruiken:

• Bergwandelen in de Alpen betekent vroeg starten. Het weer is in de ochtend vaak veel stabieler en daardoor beter in te schatten. Lichte mist kan nog optrekken en goed weer blijft vaak nog wel even goed. Door de stijgende en dalende luchtlagen ontstaat er in de Alpen aan het eind van de middag vaak onweer. Door vroeg op pad te zijn kun je bijna elke dag op pad en weer terug in het dal of bij de hut zijn voordat het zover is. Een andere belangrijke reden om vroeg te staten is om te zorgen dat je zoveel mogelijk in de schaduw loopt bij het passeren van gletsjers of firnvelden. In de middag gaan deze door de warme zon smelten waardoor ze zachter worden, er meer steenslag kan ontstaan en sneeuwbruggen zwakker worden. En niet is mooier dan een zonsopgang in de bergen toch!

• Zorg dat je een barometer bij je hebt en in de gaten houdt. Nog meer dan een kompas helpt een barometer je echt in de bergen. Door deze goed af te stellen kan je een barometer ook als hoogtemeter gebruiken en weet je of je op schema blijft. Een barometer geeft tegelijkertijd aan of er een positieve (barometer stijgt) of negatieve (barometer daalt) weersverandering op komst is. Wanneer je klimt zal je barometer altijd dalen als gevolg van de veranderende luchtdruk, maar door van bepaalde punten op je route de hoogte te weten en deze als correctie te gebruiken kun je goed inschatten of het weer verslechterd. Meer uitleg hierover kun je vinden in onze blog over het gebruik van sporthorloges, al kan dit natuurlijk net zo goed met een losse (analoge) barometer/hoogtemeter.

• Leer weersveranderingen herkennen en houdt gedurende je verblijf in de Alpen het weer in de gaten. Ook op dagen dat je niet wandelt kun je kijken hoe het weer zich ontwikkeld. Dit geeft vaak een goed beeld van hoe het weer zich dagelijks gedraagt in jouw omgeving en hoe je jouw tocht hierop aan kunt passen. Ook wolkentypen zoals sluierbewolking kunnen je al een ruime periode vooraf inzicht geven in een weersverandering zoals bijvoorbeeld neerslag in de komende 12 uur. Lokale bewoners (zoals de campingeigenaar of de huttenwaard) kunnen je ook vaak veel vertellen over het weer dat zo typisch is voor dat specifieke dal.

• Wees altijd voorbereid op weersveranderingen. Het weer blijft in de Alpen simpelweg onvoorspelbaar. En niets is vervelender dan hier niet op voorbereid zijn. Als je geen regenjas bij je hebt of toch net te gladde schoenen dan loop je ineens minder vrolijk en met minder vertrouwen op die steile paden. En dat is precies het moment waarop ongelukken kunnen gebeuren. Het komt bij ons zelden voor dat we geen regenjas meenemen, zelfs in zonnige gebieden. Mocht weer toch omslaan dan hebben wij daar het minste last van en kunnen wij onze tocht op een veilige (en vrolijke) manier voortzetten.

• Wanneer het weer echt te slecht wordt, keer dan om. Wandelen in de bergen moet wat ons betreft altijd leuk blijven. Je mag soms best afzien, maar door veilig om te keren kun je ook weer die volgende berg op wandelen. Als bepaalde plekken als gevolg van het weer dus echt te glad zijn of gevaarlijk worden door de zon (steenslag of smeltende sneeuw), trek dan je conclusie en maak een mooie variant van jouw geplande tocht. Veilig wandelen in de bergen is voorkomen dat een optelsom aan tegenvallers gaat ontstaan en het weer kan er al snel voor zorgen dat je ook andere zaken niet op orde hebt. Keer dan ook om en ga de volgende keer weer op stap wanneer het net ietsje beter weer is!